Uniek: Hubble legt voorspelde ontploffing ster vast

© NASA/ESA.


De Amerikaans-Europese Hubble-ruimtetelescoop heeft voor het eerst een foto gemaakt van een voorspelde supernova (ontploffende ster), zo heeft het Hubble Informatiecentrum bekendgemaakt.

Vele sterren exploderen aan het einde van hun leven, maar slechts weinige van dergelijke ontploffingen zijn door een telescoop op heterdaad betrapt. Wanneer dit al eens gebeurde, was dat goed geluk.

Tot 11 december 2015. Dankzij de Hubble zagen wetenschappers niet alleen een supernova in actie, maar zij deden dat ook op de plek en het moment dat ze voorspeld hadden. Dat maakte het informatiecentrum woensdag bekend.

Refsdal
Het betrof de supernova Refsdal in sterrenstelselcluster MACS J1149.5+2222. Het licht van dat cluster heeft er zowat vijf miljard jaar over gedaan om ons te bereiken.


Bron

Eerste planeet als aarde gevonden bij ster

Wetenschappers zoeken al jaren naar planeten waar leven mogelijk zou kunnen zijn © NASA.

Rond een verre ster draait een planeet die ongeveer even groot is als onze aarde. De planeet Kepler-186f is waarschijnlijk rotsachtig, net als de aarde. Zo'n planeet is nog niet eerder gevonden. De ontdekking is belangrijk, omdat de kans op vloeibaar water, en dus op leven zoals bij ons, het grootst is op zo'n planeet.

De planeet is ontdekt door de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA en een organisatie die zoekt naar buitenaards leven, de Search for Extraterrestrial Intelligence (SETI). Zij hebben de vondst donderdag bekendgemaakt. Het onderzoek staat binnenkort in het belangrijke wetenschapsblad Science.

Kepler-186f staat te ver weg en is niet helder genoeg om goed onderzoek te doen. Er is daarom geen enkele aanwijzing dat er echt leven mogelijk is. 'Maar ons onderzoek wijst erop dat we planeten rond heldere sterren moeten kunnen vinden, ideale plekken om te bestuderen met toekomstige ruimtetelescopen', zegt onderzoeker Elisa Quintana.

Wetenschappers zoeken al jaren naar planeten waar leven mogelijk zou kunnen zijn. Daarbij kijken ze eerst of er vloeibaar water op een planeet kan zijn. Daarvoor moet een planeet rotsachtig zijn en op de goede afstand van de ster staan. Als de planeet te dicht bij zijn ster staat, verdampt het water; is de planeet te ver weg dan bevriest het. Die juiste afstand heet de bewoonbare zone of het Goudlokje-gebied.

Tot nu toe hebben wetenschappers 1780 planeten ontdekt in andere zonnestelsels. Ongeveer 20 daarvan zitten in het ideale gebied, maar die zijn allemaal veel groter dan de aarde. Ze bestaan uit gas, zoals Jupiter en Saturnus. Kepler-186f is de eerste planeet die in de goede omgeving zit èn de juiste omvang heeft.




Bron

Wolken gezien op mislukte ster

Grafische weergave van Luhman 16 © Wikimedia Commons.

Voor het eerst hebben wetenschappers een soort ster in kaart gebracht. Het gaat om een bruine dwerg, wat in feite een mislukte ster is. De kaart is niet heel duidelijk en bestaat vooral uit lichte en donkere vlekken. 'We zien vermoedelijk wolken, ongeveer zoals we op de planeet Jupiter zien', verklaarde hoofdonderzoeker Ian Crossfield.

De Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) en het Max Planck Instituut voor Astronomie hebben de ontdekking woensdag bekendgemaakt. De vondst staat donderdag in het belangrijke wetenschapsblad Nature. Volgens Crossfield is de kaart maar een begin. 'Binnenkort kunnen we zien hoe wolken ontstaan, zich ontwikkelen en weer verdwijnen. Uiteindelijk kunnen we voorspellen of het helder of bewolkt wordt', liet hij weten.

De wolken staan op Luhman 16B. De temperatuur daar is ongeveer 1100 graden Celsius. De wolken bestaan waarschijnlijk uit druppeltjes gesmolten ijzer en de dampkring is vooral waterstof.

Energie en licht
Luhman 16B is een bruine dwerg. Zulke hemellichamen zijn groter dan planeten en kleiner dan sterren. Luhman 16B weegt ongeveer 40 keer zo veel als Jupiter, de grootste planeet in ons zonnestelsel. Voor sterren is dat veel te weinig, bij zo'n laag gewicht komt er geen kernreactie op gang. Dat proces geeft sterren energie en licht. Bruine dwergen worden daarom ook wel mislukte sterren genoemd.

Omdat bruine dwergen vrijwel geen licht uitstralen, zijn ze heel moeilijk te zien, vandaar hun naam. Luhman 16B staat op maar 6 lichtjaar van de aarde, een kippeneindje voor ruimtebegrippen. Slechts een paar sterren staan nog dichterbij. Toch werd de dwerg pas een paar jaar geleden ontdekt.

Wetenschappers hadden vorig jaar voor het eerst wolken gezien op een planeet buiten ons zonnestelsel. Op het ene halfrond van Kepler-7b was het dichtbewolkt, op de andere helft waren opklaringen.

Bron

Nieuwe planeet op verrassende plek ontdekt

Wetenschappers hebben een nieuwe planeet ontdekt op een onverwachte plek. Het hemellichaam is aan het ontstaan op een enorme afstand van zijn ster, zo ver dat de vorming haast niet voor mogelijk werd gehouden. De onderzoekers hebben de ontdekking donderdag naar buiten gebracht.

Planeten ontstaan doordat wolken van stof en gas rond een ster samenklonteren. Dat gaat makkelijker en sneller dicht bij de ster. De nu ontdekte planeet in wording staat echter op ongeveer 12 miljard kilometer van zijn ster. Dat is 80 keer zo ver als de aarde van de zon staat. Er zijn tot nu toe ongeveer 900 planeten gevonden, maar nog nooit eentje zo ver weg.

Op zich kan een planeet wel op zo'n grote afstand van een ster ontstaan, maar dat zou volgens de huidige kennis 2 miljard jaar moeten duren. De ster bij de ontdekte planeet is echter maar 8 miljoen jaar oud. De planeet is dus nog jonger.

'Het is verrassend om te ontdekken dat zo'n kleine planeet op zo'n afstand aan het ontstaan is. In alle modellen is het moeilijk om een kleine planeet ver weg van een kleine ster te maken', verklaart onderzoekster Alycia Weinberger.

De planeet in wording draait rond de kleine ster TW Hydrae in het sterrenbeeld Waterslang. De ster is ongeveer de helft van onze zon, de planeet is 6 tot 28 keer zo groot als de aarde. De planeet is gevonden door metingen met de ruimtetelescoop Hubble.

Bron

Zeldzame foto van relatief onbekende stervormende ruimtewolk

Een team Deense astronomen heeft de stervormende wolk NGC 6559 gefotografeerd. Deze wolk ligt in het sterrenbeeld Boogschutter en ligt vlak naast de veel grotere Lagunenevel. Daardoor is NGC 6559 relatief onbekend en niet vaak in beeld gebracht, terwijl er mooi te zien is hoe sterren ontstaan.

Het gaat hier om een wolk die vooral uit waterstof bestaat. Als deze waterstof samenklontert, ontstaat er een ster. De ster is warm en brandt fel, waardoor de waterstof in de rest van de wolk als het ware oplicht. Daarmee ontstaat een rode emissienevel, die goed te zien is op de afbeelding.

Het blauwe gedeelte van de afbeelding laat iets anders zien: naast het waterstof zijn er ook microscopische deeltjes van andere elementen, zoals koolstof en ijzer, aanwezig in de wolk. Deze deeltjes verbuigen het licht van de sterren, waardoor de nevel een andere kleur krijgt.

De nevel werd gefotografeerd met behulp van een telescoop in de buurt van de Atacamawoestijn in Chili. Hier staan veel telescopen, omdat de woestijn één van de donkerste nachten ter wereld heeft.

Bron

Opmerkelijke ontdekking van suikermolecuul bij jonge ster

Een team van Europese astronomen heeft voor het eerst suikermoleculen ontdekt in het gas rond een jonge, zonachtige ster op 400 lichtjaar van ons. Dat meldt de Europese Zuidelijke Sterrenwacht ESO.

Met de ALMA-radiotelescoop in Chili stootten de astronomen op moleculen van glycolaldehyde - een vorm van suiker - in het gas rond IRAS 16293-2422, een jonge dubbelster ongeveer net zo zwaar als de zon.

Planeetvorming
Glycolaldehyde is al eens eerder in de interstellaire ruimte waargenomen, maar nu voor het eerst zo dicht bij een zonachtige ster, op afstanden vergelijkbaar met die tussen de zon en de planeet Uranus.


De ontdekking bewijst dat sommige van de chemische bestanddelen die nodig zijn voor het ontstaan van leven bij deze ster al op het moment van planeetvorming aanwezig waren, beklemtoont de ESO.


Bouwsteen leven
"Glycolaldehyde is een eenvoudige vorm van suiker die niet veel verschilt van de suiker die we in koffie doen", zegt Jes Jørgensen van het Deense Niels Bohr Instituut, hoofdauteur van een artikel in het vakblad Astrophysical Journal Letters. "Dit molecuul is een van de ingrediënten voor de vorming van RNA dat, net als het verwante DNA, een van de bouwstenen van het leven is".

Opvallend
"Wat zo opwindend is aan onze bevindingen, is dat (..) de suikermoleculen naar een van de sterren in het stelsel toe vallen", zegt teamlid Cécile Favre van de Universiteit van Aarhus. "De suikermoleculen bevinden zich niet alleen op de juiste plek om op een planeet terecht te komen, maar bewegen ook de goede kant op"



Bron

Zwart gat verorbert ster

Wetenschappers hebben een zeldzaam spektakel in de ruimte mogen aanschouwen: een zwart gat dat een ster "opeet". Dat gebeurt slechts eens in de 10.000 jaar, zeiden de deskundigen van het Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics in de Amerikaanse staat Massachussetts.

Zwarte gaten zijn wat overblijft als een zware ster sterft. Dat leidt tot een van de grootste explosies in ons universum, een zogenoemde supernova. Er blijft een kern over, met extreme zwaartekracht. Zo zwaar zelfs, dat licht niet kan ontsnappen (vandaar de term 'zwart gat').

Het is volgens de onderzoekers een populair misverstand dat zwarte gaten moordmachines zijn. "Een zwart gat slaapt eigenlijk bijna zijn hele leven. Soms komt een ster te dichtbij, en dan begint het eetfestijn", zei onderzoeker Ryan Chornock. Het zwarte gat rukt de ster uit elkaar en eet onder meer gassen op die vrijkomen. Daardoor ontstaat een gloed. En dan is een zwart gat te 'zien'.

Vlam
De wetenschappers zagen het schouwspel in 2010 al, maar konden toen hun waarnemingen nog niet thuisbrengen. Bovendien was het licht dat ze zagen zo fel, dat de sterren niet te zien waren. Ze zagen een vlam in juli, die gedurende het jaar langzaam vervaagde. Het zwarte gat ligt in de kern van een sterrenstelsel op 2,7 miljard lichtjaren afstand van ons stelsel. Het is de eerste keer dat wetenschappers de verorbering van een ster door een zwart gat van begin tot eind hebben kunnen volgen.

Bron

'Onmogelijke' ster zonder zware metalen ontdekt

© afp

Europese wetenschappers hebben een opmerkelijke ster ontdekt, die volgens de gangbare theorie niet eens kan bestaan. Dat schrijven ze in een studie die morgen verschijnt in het wetenschappelijke tijdschrift Nature.
Bron van de twijfel is de samenstelling van de ster, SDSS J102915+172927 genaamd. Die bestaat bijna geheel uit waterstof en helium. Zware metalen ontbreken, terwijl juist die volgens de theorie nodig zijn om een gaswolk in te dikken tot een ster.

Fout in de theorie
'Het was verrassend om een ster te vinden in wat we het 'verboden gebied' noemen. Het betekent dat we onze modellen over het ontstaan van sterren misschien moeten herzien', zei de Duitse onderzoekster Elisabetta Caffau.

De astronomen zijn al enkele sterren op het spoor die mogelijk lijken op SDSS J102915+172927. Door die te onderzoeken willen ze achterhalen waar de fout in de theorie over stervorming zit. (ANP/Redactie)

Bron: