Het leven van Vladimir Poetin, de tsaar die nooit glimlacht

Poetin tijdens een militaire parade dit weekend in Severomorsk. © getty.


Hij is een paria voor het Westen, maar de onbetwiste leider in Rusland: de ongrijpbare Vladimir Poetin. Het Amerikaanse tijdschrift Newsweek zocht 3 jaar lang naar de man achter de icoon. Het resultaat is een verbluffende inkijk in de dagelijkse routine van de president. 'Hij gedraagt zich alsof hij gemaakt is van brons, niets of niemand kan hem raken.'

President Poetin staat laat op. Pas iets na 12 uur neemt hij zijn ontbijt. Hij begint heel eenvoudig - altijd magere kaas - maar het warme gedeelte is ruimer: omelet en soms havermoutpap. Hij houdt van kwarteleitjes, drinkt vruchtensap. Het voedsel is steevast vers, regelmatig uit mandjes met zijn favoriete ingrediënten. Die komen direct van de landbouwgronden van patriarch Kirill, de hoogste religieuze leider. Daarna wordt koffie opgediend.

De eerste twee uur van de middag brengt hij zwemmend door, terwijl de al ontboden hovelingen wachten. Hij draagt een zwembril en crawlt in een stevig tempo. De president houdt van die momenten alleen. Volgens zijn politieke adviseurs wordt veel van het Russische beleid dan en daar bepaald.

De hovelingen grappen, lummelen en kruisen de benen in de gelakte houten wachtkamers. Hij zoekt ze zelden snel op. Ze zeggen dat drie, misschien vier uur de normale wachttijd is voor een minister. Hij houdt ervan wat tijd in de fitnesszaal door te brengen, met het Russische nieuws op tv. Hij geniet er meer van de gewichten dan van de hometrainers.

Hij neemt de tijd met een koud en een warm bad. Dan kleedt de president zich aan. Hij verkiest op maat gemaakte pakken in conservatieve kleuren. Zijn dassen zijn meestal sober.

Vervolgens is het tijd voor de macht. In de vroege namiddag leest Poetin nota's, meestal aan zijn zware houten bureau. De president gebruikt alleen de veiligste technologieën: rode mappen met papieren documenten en vaste telefoons uit het Sovjettijdperk.

De werkdag begint met het lezen van drie dikke, in leder gebonden mappen. De eerste: het binnenlandrapport, opgesteld door de FSB, zijn binnenlandse inlichtingendienst. De tweede: het buitenlandrapport, opgesteld door de SVR, de buitenlandse inlichtingendienst. De derde: het rapport over het hof, opgesteld door de FSO, zijn persoonlijk veiligheidskorps.

Roddelrubrieken
Hij is geobsedeerd door informatie. De dikste mappen die hij opvraagt, bevatten geen inlichtingenrapporten maar persknipsels. Om te beginnen duikt hij in de oogst van de Russische pers. De belangrijkste publicaties eerst: gezagsgetrouwe nationale tabloids zoals Komsomolskaja Pravda en Moskovsky Komsomolets. Die tellen het meest, met hun miljoenen lezers. Hun koppen, hun roddelrubrieken, hun reactie op de laatste Siberische treinramp hebben effect op het gemoed van de arbeiders.

Dan richt hij zich op de Russische kwaliteitspers, de licht gecensureerde kranten Vedomosti en Kommersant die het Kremlin volgen met roddel, columnisten en analyses. Hij leest volgens zijn hovelingen met veel smaak de regelmatige columns over de president van Andrej Kolesnikov in de Kommersant.

Daarna komen de minst belangrijke mappen: de buitenlandse pers. Die knipselmap wordt samengesteld door de presidentiële administratie en het ministerie van Buitenlandse Zaken. De departementen schermen hem niet af voor het slechte nieuws. Ze maken graag een punt: de president moet weten hoe hard die buitenlanders hem demoniseren. Maar om hem te behagen, voegen ze plichtsgetrouw ook originele artikelen in het Duits toe, de taal die hij goed beheerst dankzij zijn tijd als KGB-agent in Dresden.

In de gaten houden
Nog steeds wachten de hovelingen aan de deur. Hij houdt ervan hen op een scherm in het oog te houden terwijl ze roddelen en kronkelen van verveling, of met hun elektronische apparatuur spelen.

De president gebruikt internet zelden. Hij vindt de schermen binnen schermen verwarrend. Maar af en toe tonen adviseurs hem satirische filmpjes op internet: hij moet weten dat ze met hem spotten.

Zijn leven is ceremonieel geworden: een eindeloze processie door vergulde zalen. Zijn routine is opgesplitst in duizenden stukjes van 15 minuten - maanden, zo niet jaren vooraf gepland. Meestal zijn de vergaderingen zinloos. Sommigen komen hem eer betuigen: ontvangst van de kroonprins van Bahrein, een bronzen medaille voor de 'Arbeidershelden van Oedmoert', mededelingen van de nieuwste promoties in het management van de federale ruimtevaartindustrie.

Residentie
Hij woont niet in Moskou. Hij houdt niet van de stad: het verkeer, de vervuiling, de mensenmassa. De president heeft het paleis van Novo-Ogarjovo gekozen als residentie. Daar voelt hij zich thuis, in het westen van de stad, ver weg van de rode muren, de megagebouwen en de megashoppingcenters. Het is 24 kilometer rijden van het paleis naar het kasteel. De weg wordt gesloten en ontdaan van verkeer als de president zich verplaatst. Hij kan zo in minder dan 25 minuten het Kremlin bereiken, ook als Moskou volledig vastzit.

Maar hij vindt het irritant zich te verplaatsen, hij gaat niet graag naar het Kremlin. Liever werkt hij op zijn landgoed. Sinds 2012 beperkt hij zijn vergaderingen in Moskou tot een strikt minimum: overleg met onderdanen die overdonderd moeten worden, of formele ontmoetingen die nu eenmaal behoefte hebben aan magistrale hallen met kristallen kroonluchters en spiegels zo hoog als berkenbomen.

De president is druk bezig, ook op zaterdag en zondag. In de weekends is zijn schema wel losser, met soms studiesessies in de namiddag. Meestal zijn dat Engelse lessen. Zijn leraar helpt hem moeilijke woorden te onthouden door samen liedjes te zingen. Naar verluidt bidt hij wel eens op zondag of gaat hij te biecht, ook al leeft hij niet als een christen.


IJshockey
De president is dol op ijshockey, zonder twijfel zijn favoriete sport. Hij vindt hockey elegant, mannelijk en plezierig. Hij beoefent de sport zo vaak mogelijk, want hij houdt ervan die dikke comfortabele helm op te zetten en zijn lichte golfsticks vast te pakken.

Daar kijkt het hof het meest naar uit: de presidentiële ijshockeywedstrijd, om de zoveel weken. De uitnodiging is een teken van intimiteit, het feit waarover het meest wordt opgeschept in de wereld van de oligarchie. De genodigden zijn intimi. De meesten, zoals hijzelf, afkomstig uit Sint-Petersburg. Ze zijn oude bondgenoten en zijn vertrouwelingen. Het zijn vooral zakenmensen; zij staan op de Amerikaanse lijst van mensen tegen wie sancties van kracht zijn. Mannen zoals de broeders Arkadi en Boris Rotenberg en Gennadi Timtsjenko. Ze spelen en ze verliezen van hem. De teams worden opgevuld met bodyguards.

De presidentiële bodyguards dragen zijn shirt en roepen zijn naam. De bodyguards van Dmitri Medvedev, zijn kleine eerste minister, vormen de amusante tegenpartij. Ook al is aanwezigheid verplicht voor zijn bodyguards, toch is premier Medvedev er zelden zelf bij.

Baas Tsaar
Deze mannen zijn de inner circle, degenen die samen met hem opstegen uit het moeras van Sint-Petersburg. Toen was hij nog viceburgemeester. Er liepen elektriciteitskabels tussen hun datsja's en ze aten samen goedkoop vlees. Ze vinden dat ze dit verdienen. Ze noemden hem destijds 'de Baas'. In de voorbije jaren zijn ze hem 'de Tsaar' gaan noemen.

Er gaan geen verhalen over extravagantie van Poetin, wel over eenzaamheid. De president heeft geen familieleven. Zijn moeder en vader zijn dood. Zijn vrouw was psychisch instabiel, na een lange scheiding gingen ze uit elkaar. Hun twee dochters zijn een staatsgeheim en wonen niet meer in Rusland. Er gaan geruchten over mannequins, fotografen en turnsters die hem 's nachts bezoeken. Maar die verhalen hebben iets hols.

De president is goedmoedig als dieren weigeren hem te gehoorzamen. Hij heeft graag het gezelschap van zijn zwarte labrador, die niet bang voor hem is. Hij houdt van de jachtpartijtjes, geniet van de tochtjes met de helikopter - samen met cameraploegjes - over de grijs-witte toendra op zoek naar tijgers en beren; de schoonheid van Rusland.

Een ingewijde zegt dat hij een monotoon leven leidt. De zinloze vergaderingen. De pedante opeenvolging van het presidentiële protocol. De repetitieve routine. Zijn verplaatsingen naar het Kremlin of de luchthaven.

De president zegt dat hij harder werkt dan alle leiders na Stalin. Geen enkele leider reisde verder, onderhandelde vaker, zag meer van Rusland dan hij. Zijn drie vliegtuigen vertrekken van de presidentiële terminal Vnukovo-2. Een vervoert zijn wagenpark, een ander zijn delegatie, het derde vliegt voorop. De vloot vertrekt meer dan vijf keer per maand. Het is zijn wens overal te zijn: de industriële beurs in Omsk, de inspecties in Karelia, de top in Astana, een staatsbezoek aan Zuid-Korea.

Van Brons gemaakt
Vladimir Poetin gedraagt zich alsof hij gemaakt is van brons, alsof hij glimt. Hij lijkt te weten dat ze met de ogen zullen knipperen als hij hen aankijkt. Er is stilte om hem heen. De stem van volwassen mannen verandert als ze met hem praten. Ze spreken zo diep mogelijk. Hun gezicht wordt ernstig, bijna verstijfd. Ze kijken neer, bezorgd, nerveus, op hun hoede.

'Hij praat niet,' zegt een bron. 'Hij voelt niet de aandrang te glimlachen. Hij wil geen wandelingetje gaan maken. Hij wil niets drinken... Constant zijn er tien mensen rond hem... Je kunt hem tot op 3 meter benaderen want de ruimte wordt zorgvuldig bewaakt. Hij wordt omringd door fluisterende medewerkers, cameramannen, bodyguards.'

'De politici fluisteren als hij in de ruimte aanwezig is. Als hij een zaal betreedt, wordt het op slag stiller. Ooit zei ik met luide stem: 'Dames en heren van de delegatie, we moeten naar de volgende zaal voor de handtekening', waarop een minister mijn hand greep. 'Zwijgen', siste hij. 'Hij is hier'.'

De president heeft geen tijd om te denken. Hij gaat van gouden kamer naar gouden kamer, een eindeloze opeenvolging van ceremonieel vertoon met amper politieke betekenis vol fotosessies en recepties. De speeches zijn op voorhand geschreven, de posities zijn op voorhand bepaald, de onderhandelingen zijn meestal commercieel van aard.

Weinig ministers staan dicht genoeg bij hem om hem direct aan te spreken, nog minder kunnen het zich veroorloven in zijn aanwezigheid grapjes te maken. Daar heeft hij sowieso weinig interesse voor, hij verdwijnt zo snel hij kan naar zijn verzegelde en beveiligde slaapkamer. Omdat hij alles al eerder gezien heeft.

Gevangenis
De ministers vinden het leuk de president te imiteren. Ze doen zijn gebaren graag na en proberen die verveelde houding over te nemen. Ze doen graag alsof ook zij niets moeten hebben van technologie. Ze imiteren zijn toon en apen zijn spottende opmerkingen na. Maar ministers drinken en lachen 's avonds wel. Hij is dan nergens te bespeuren.

'Hij oogt emotieloos, alsof niets hem echt raakt,' herinnert een bron zich. 'Alsof hij zich nauwelijks bewust is van wat er om hem heen gebeurt. Alsof hij weinig aandacht heeft voor die mensen. Alsof hij het beu is... Hij is al zo lang een icoon dat hij het niet gewend is dat iemand tot hem doordringt. Hij is het niet gewend dat niet alles perfect gecontroleerd wordt. Hij is geïsoleerd, hij zit gevangen.'

'Het gevoel dat je krijgt als je dicht bij hem staat, is dat hij met alle plezier zou aftreden. Maar hij weet dat hij Rusland alleen maar op een feodale manier heeft kunnen besturen. Op het moment dat hij zijn greep verliest, zal het allemaal in elkaar storten en zal hij de gevangenis in vliegen... En Moskou zal net zo hard branden als Kiev.'

Er zijn hovelingen die beweren dat ze hem openhartig hebben horen praten. Eén herinnert zich een warme zomeravond waarop hij openlijk sprak over het lot van zijn land. De president vroeg de aanwezigen die avond wie de grootste Russische verrader was.

Hij wachtte niet en gaf zelf antwoord. 'De grootste criminelen in onze geschiedenis waren de zwakkelingen die onze macht te grabbel gooiden: Nicolas II en Michail Gorbatsjov. Die lieten toe dat de macht ingepikt werd door hysterici en gekken,' vertelde hij zijn toehoorders.

De hovelingen die aanwezig waren, beweren dat de president zwoer dat hij dat nooit zou doen.


Noot van de auteur: Dit journalistieke stuk is een samenraapsel uit meer dan 3 jaar interviews voor mijn boek Fragile Empire: How Russia Fell in and out of Love with Vladimir Putin. De citaten komen van Russische functionarissen, wier identiteit beschermd moet worden. Ook al leest dit artikel misschien als fictie, toch is elk detail getrouw weergegeven.




Bron bekijk de foto's